Weinig dingen zijn tragischer dan het beeld van machthebbers die zich niet realiseren dat de wereld om hen heen veranderd is. Iedereen herinnert zich de beelden van Nicolae Ceaușescu op de Piata Revolutiei, die in ongeloof en verbijstering probeert de menigte tot bedaren te brengen. Al even Roemeens is het verhaal van de oude Koning Berenger uit Le Roi se meurt van Eugene Ionesco) die langzaam maar zeker door al zijn illusies, koninkrijksonderdelen en volgelingen verlaten wordt totdat hij moet erkennen wat hij is: een oude, eenzame en verlaten man.
Het is dan belangrijk voor machthebbers, politieke én economische, om te weten en begrijpen wat er aan de hand is. Die “Occupy“-beweging bijvoorbeeld, is een beweging die de boodschap afgeeft dat alle premies, belastingen, proviesies, heffingen die zij betalen ten goede komen aan bonussen, salarissen, gebouwen en auto´s waar zij, de betalers, niet van profiteren. Het is daarmee, zo geef ik eens een schot voor de boeg, niet alleen een stelsel van meningen en overtuigingen dat nu zo toevallig opkomt, maar een exponent van een verlangen naar nóg sterkere horizontale werking van rechten en grondrechten en verdere democratisering van macht. Dit klinkt zo mooi dat ik binnenkort eens ga nadenken of ik nou gelijk heb met deze stelling 😉
Het lijkt alsof die beroemde regel uit de Internationale “Sterft gij oude vormen en gedachten” weer actueler is dan ooit. Minsten zo actueel is dan de regel “Geen recht waar plicht is opheven, geen plicht (…) waar recht ontbreekt“. Ik heb a priori een groot begrip voor iedereen die meer rechten wil hebben, maar verbind daar dan wel telkens de vraag aan welke plichten daar dan tegenover staan. Zo ook bij de occupiers.
Maar goed: er is een wens om oude vormen en gedachten uit te bannen. Verstandige bestuurders zouden dan na moeten denken over hoe men daaraan tegemoet kan komen zonder dat dat tot chaos leidt.
Onlangs verscheen de advertentie voor een nieuwe vice-president van de Raad van State. Een oude vorm en gedachte is dat de invulling van die functie het gevolg moet zijn van een deal waarbij ook het voorzitterschap van beide kamers en een aantal burgemeesterschappen meegenomen wordt. Dat is niet meer van deze tijd.
Een andere oude vorm en gedachte is een vacature te plaatsen terwijl men al een kandidaat heeft. Ook dat is niet meer van deze tijd.
Tegengegaan moet worden dat mensen over zichzelf beslissen (wat het geval zou zijn als waarschijnlijk de beste kandidaat Donner de functie zou krijgen: éénmaal omdat hij moet adviseren om wat hij zelf gezegd heeft, en éénmaal omdat over de functie mede besloten wordt over een college waar hij zelf deel van uitmaakt).
Tegengegaan moet ook worden dat de Raad van State nog meer onderdeel van een politieke discussie wordt, als mijn favoriete kandidaat Hirsch Ballin, waarschijnlijk de één na beste kandidaat, voor de functie benoemd zou worden. Helaas.
Het ambt van Vice-president vraagt om gezag bij zoveel mogelijk partijen, en moet recht doen aan het beeld dat de Raad in elk geval niet partijpolitiek toetst (niet als rechter en niet als adviseur). Daarom wordt in de samenstelling van de Raad altijd naar een mix van politieke en andere gezindten gezocht en miet er aan het hoofd een Vice-president staan die voor allen acceptabel is. Dat is belangrijker dat het zijn van jurist of het hebben van een Gazelle herenrijwiel.
Scholten was weliswaar minister toen hij Vice-president werd, maar had niet zo een sterk partijpolitiek profiel als Donner nu. Tjeenk Willink is lid van mijn eigen politieke kiesvereniging PvdA, maar geniet ook bij andere partijen draagvlak. Het moge duidelijk zijn dat zowel Donner als bijv. Hirsch Ballin veel draagvlak hebben, maar op dit moment, elk bij een beperkte groep, en bij anderen juist expliciet niet.
Waarom geen alternatief? Iemand met een zwakker actueel partijpolitiek profiel, maar met breed gezag. Iemand die meer teamspeler dan solist is (hij moet de Raad aansturen en niet overnemen) en iemand die blijk geeft te snappen waar het bij checks & balances om gaat.
Ik denk dat men kan stoppen met zoeken naar iemand die enerzijds wel de statuur van een staatsman heeft, en anderzijds los staat van het politieke gekrakeel van dit moment door Alexander Rinnooy Kan te vragen te solliciteren op de functie van Vice-president van de Raad van State, en bij een zorgvuldige afweging te betrekken. Hij is op dit moment de beste kandidaat, zo niet de enige.
