Een paar dagen geleden liep ik langs een paar schilders die het over Egypte hadden. “Laten ze mekaar afmaken”, zei de één. En de ander zei “Hek eromheen en dan kijken we over een paar jaar wel weer”.
Op zich begrijpelijk. Niets is menselijker dan je niet willen mengen in een conflict dat het jouwe niet is. En dan vooral bij zo’n complex conflict als in Egypte. Maar de menselijke natuur schrijft ook voor dat als de beelden te confronterend worden, er een roep komt om ingrijpen. En dan duurt het een tijdje. En dan sturen de VS troepen. Of soms de VN. Niets doen en de boel laten escaleren is dus geen optie.
Tot nu toe waren de reacties van de meeste regeringen als gebruikelijk: er is “met ongerustheid” kennisgenomen. De situatie is “zeer zorgwekkend”. Uitzonderingen waren de Koning van Saoedi-Arabië die de president van het constitutioneel hof feliciteerde met zijn benoeming tot interim-hoofd van Egypte. De Syrische president Bashar Assad is blij met de protestbeweging die Morsi ten val bracht, omdat hij in eigen land een opstand van de Moslimbroederschap de kop in drukt. Door andere landen, en vóóral door de VS en de Europese landen, wordt geen partij gekozen. We hebben er niets mee te maken. Hek eromheen.
Toch ligt er werk voor Europa. Het bloedvergieten moet stoppen. Daarnaast: hoe meer onrust in het Midden-Oosten, hoe nadeliger het voor ons is. Zakendoen wordt een stuk lastiger. En als je niet uitkijkt komt er een humanitaire ramp waar je U tegen zegt. Bovendien bestaat het risico dat de conflicten zich uitbreiden. Kortom: we kunnen het ons niet veroorloven stil te blijven zitten.
Wat het conflict in Egypte extra ingewikkeld maakt, is dat een democratisch gekozen regering is afgezet door het leger. Wij zijn niet zo dol op legers die regeringen afzetten. Vandaar dat de voorzichtigheid van de meeste regeringen heus wel te begrijpen is.
Maar in dit geval is het anders. Als er geen democratische traditie is, geen democratische instituties, en -belangrijker- geen mensen zijn die gewend zijn om in een democratische omgeving te functioneren, kan de democratie zo slecht presteren dat het klapt. Als de democratie niet levert, worden de mensen boos. En dat is precies wat er in Egypte gebeurd is.
Miljoenen mensen gingen de straat op omdat ze vonden dat het regime Morsi vooral bezig was met het invoeren van een dictatuur van de Islamitische meerderheid, en zo de democratie weer om zeep aan het helpen was. Bovendien vinden ze dat Morsi te weinig heeft gedaan om de verslechterde economie de goeie kant op te helpen. Een democratisch gekozen regering betekent niets anders dan dat er verkiezingen geweest zijn. Maar het betekent niet dat er dan opeens een democratische staat ontstaan is. Daarvoor is meer nodig: democratisch gedrag.
De Europese Unie moet erkennen dat er een nieuwe situatie is ontstaan en moet zich niet buitenspel laten zetten. Hoe? Door als winnaar van de Nobelprijs van de Vrede haar naam waar te maken en onmiddellijk de de facto regering te helpen bij het verbeteren van de economie en ervoor te zorgen dat er snel weer verkiezingen komen. Wij kunnen het ons niet veroorloven dat Egypte in chaos achterblijft. Dat er zoveel christenen, liberalen én moslims zijn die een gematigde, seculier geleide staat voorstaan, is daarbij hoopgevend. Makkelijk zal het niet zijn. De weg naar democratie is dat namelijk nooit.
