Bij de dood van Hans Jansen

Met Hans Jansen deelde ik een passie voor een rechtvaardige samenleving, verschilde van mening over wat er in Europa aan de hand was, maar kon ik altijd wat leren en vaak lachen. Zijn eruditie en oorspronkelijkheid worden zeer gemist.

Politiek

Politiek is de voortzetting van oorlog met andere middelen. Net zoals andere vormen van kunst is politiek het aanbrengen van orde in chaos. Het is dan ook zeker niet een ambacht dat lichtzinnig ter hand genomen kan worden. Het gaat om serieuze zaken. Wie de boeken leest van de grootste politieke denkers en zich afvraagt wat ze nu eigenlijk proberen te vertellen, komt er maar al te vaak achter dat ze verder leed probeerde te voorkomen.  Maar al te vaak was men gefascineerd door de mens die, hoewel geboren met een drang tot leven, zich tot het kwaad en de dood bekeerde en, soms door onvoorstelbaar leed veroorzakend, de dood voortbracht. Niet al te vaak werd er naar de grote denkers geluisterd, soms werd er naar gehandeld, en maar al te vaak werden hun lessen vergeten, en kwam er weer oorlog, verderf, verlies, ontzetting, vlucht, leed.

Mens

Ik mocht Hans Jansen als mens. Over zijn wetenschappelijke merites heb ik geen mening, zijn politieke standpunten kon ik begrijpen maar met zijn stellingnames was ik het vaak oneens. Maar zijn eruditie, humor, betrokkenheid, bevlogenheid en  kennis maakten hem tot een bijzondere en prettige gesprekspartner. We deelden dat, en veel van onze zorgen, maar we verschilden ook van mening. Maar aangezien hij een fantastisch scherpe geest had, zeer belezen was, en een absurd gevoel voor humor deelde, konden we vaak onze meningsverschillen parkeren door om een flauwe, maar wel erudiete mop in lachen uit te barsten; we respecteerden elkaar te veel om elkaar boos aan te gaan lopen kijken.

Bontkraag

Zijn zorg voor de opkomst voor de extremistische politieke Islam en de problemen met (althans een gedeelte van de) allochtonen deelde ik. Het relatieve failliet van sommige politieke partijen werd ingezet door hun onvermogen omdat te benoemen en er wat aan te doen. Al aan het eind van de vorige eeuw heb ik eens ruzie gemaakt met een aantal partijprominenten van de PvdA: ik vertelde dat als ik in Den Haag tram 11 nam, van de Laan van Meerdervoort naar Station HS de spanning in de tram merkbaar toenam als de tram de Delftselaan opreed. De veroorzakers van herrie en onrust waren geen Urker vissersjongens, geen Kroatische volksdansers, maar zonder uitzondering Marokkaanse bontkraagdragend tuig. Daarmee zeg ik niet dat iedere Marokkaan een bontkraag draagt, niet dat iedere Marokkaan tuig is, en zelfs niet dat al het tuig met bontkraag Marokkaan is, maar alleen dat telkens weer de herrie en de onrust veroorzaakt werd door deze herkenbare groep. Als je dat niet benoemt, creëer je drie problemen: 1: je kan er niets aan doen 2: je vervreemdt je van de mensen die er last van hebben en 3: je laat de politieke markt over aan die partijen die op grond van onderbuikgevoelens simpel klinkende oplossingen voorstaan.

Ketel

Wat ik niet met Hans deelde was zijn opvatting dat er een correlatie was tussen de Islam en de ontspoorde jeugd. Ik ben als kind in een ketel met socialisme gevallen en daar heb ik in ieder geval twee dingen overgehouden: ten eerste een rotsvast vertrouwen in de overtuiging dat mensen zichzelf kunnen verbeteren en daarvoor een persoonlijke verantwoordelijkheid hebben en ten tweede de overtuiging dat een slechte economische situatie, (al dan niet gepercipieerde) achterstand tot kennis, macht en inkomen kunnen leiden tot frustratie en vervreemding.

Pamfletten

Over de vormen van politieke Islam maakte ik me ook al langer zorgen.  Simon Kuper heeft er wel eens met ontzetting over geschreven, maar ik kan het citaat niet zo snel terugvinden. Ik ben een paar keer in aanraking gekomen met blind fanatisme en weet wat wat dat met mensen kan doen. En ook hiervoor geldt: als je het niet benoemt, als je geen alternatief ervoor hebt, laat je de discussie aan de straat en het koffie-apparaat en vooral de favoriete ontmoetingsplaats van haatzaaiers: het vrije internet. Wat dat betreft is er geen groot verschil met de pamflettenoorlogen die in de 17e eeuw zoveel kwaad heeft aangericht. Maar wie ziet hoeveel Islamitische doden de extremistische Islam op zijn geweten heeft, kan niet met droge ogen volhouden dat de Islam de veroorzaker is van al het kwaad, laat staan dat bewoners van de Schilderswijk of andere Islamitische Nederlanders en groupe het Salafisme aanhangen.

Gevaar

Wij zagen dezelfde problemen, deelden de frustratie dat het politieke establishment ze wegpoetst maar hadden een andere analyse over de oorzaak, samenhang en perspectief. Hij meende dat ik het gevaar niet zag, en ik meende dat hij te veel gevaar zag. Tegelijkertijd was hij een מענטש waar je altijd wat van kon leren en meestal mee kon lachen. Moge zijn aandenken voor ons een zegen zijn. יהי זיכרו ברוך