Vanmiddag om 16.00 uur wordt bekend wie door de leden van de PvdA verkozen is tot fractievoorzitter en daarmee tot Politiek Leider. Of misschien is het andersom: de leden van de PvdA kiezen hun politiek leider, en daarmee de fractievoorzitter. Ik feliciteer hem of haar oprecht met het behaalde resultaat. Het is precies de juiste man of vrouw op de juiste plek en ik kan minstens drie argumenten verzinnen waarom dat zo is. Ik kan ook minstens drie of vier argumenten verzinnen waarom de tweede de tweede is geworden, en kan respectvol uitleggen waarom de vijfde de vijfde is geworden, en waarom ik het toch belangrijk vind dat hij of zij meegedaan heeft en de hoop uitspreken dat hij of zij betrokken blijft bij de fractie. Immers: bij dit soort processen is het “reversed engineering”: er zijn feiten en daar gaan we later de argumenten bij zoeken.
Het was een mooi proces: volle zalen, goede discussies, en in de peilingen zijn we zomaar met een handvol zetels gestegen. Althans: het enorme verlies is iets minder enorm. Op papier. Natuurlijk. De trouwe achterban van de PvdA wil niets liever dan een aansprekende opperwoordvoerder en felle discussies over de standpunten van de partij. Het is een mooi spektakel. Maar wel een spektakel dat zijn eigen teleurstelling kan veroorzaken, omdat een dergelijke verkiezing ook verliezers kent. En mensen met afwijkende standpunten. En waar moeten die dan naartoe?
Het meest opmerkelijke van de verkiezingen vond ik dan ook de stuitende middelmatigheid van de campagnes. Maar ik ben blij dat om 16.00 uur zal blijken dat de beste het geworden is.
Filosofisch is de vraag wat “het beste” een probleem dat letterlijk al ouder is dan de weg naar Rome, namelijk de weg naar Athene: Plato’s ΠολιτεÎŻα gaat over deze vraag. Meteen wordt de vraag eraan gekoppeld wat dan een rechtvaardig politiek systeem is.
De uitkomst van vandaag en de conclusie van vanmiddag bewijzen de actualiteit van deze discussie. Immers: de leden bepalen welke man of vrouw de leiding moet geven aan de fractie en de partij; en de fractie zal de nieuwe leider (M/V) benoemen tot fractievoorzitter. De vraag “wie is de beste?” wordt dus niet beantwoord door mensen die soms al bijna een decennium met die mensen samenwerken, ook niet door de vraag wie er als beste leiding kan geven, politieke standpunten kan formuleren of samenvatten, maar door een handvol debatten en televisie-optredens waar het ging over de vraag wat een brood kost, wat er moet gebeuren met Europa, met wie er een coalitie gevormd moet worden; kortom: over allemaal relevante vragen waar de nieuwe leider (M/V) niet over gaat.
Ik heb een aantal problemen met deze gang van zaken.
Ten eerste moeten politieke standpunten niet afhangen van één persoon. Het formuleren van politieke standpunten een proces dat gedragen moet worden door zo veel mogelijk mensen. Sommigen nemen daarbij het voortouw, en sommigen laten zich leiden door anderen. Dat is de essentie van democratie. We zien bij de PvdA dat politieke meningsvorming bijna tot stilstand is gekomen. Het nieuwe leiderschap van de PvdA moet niet als een “winner takes all” meningen aan de rest gaan opleggen, maar juist het primaat van meningsvorming weer terugleggen waar die hoort: bij de leden.
Ten tweede: we hebben mensen op een lijst gezet, en zij zijn verkozen. Zij hebben het ambacht van politicus op zich genomen zodat wij, eenvoudige stervelingen, ons niet bezig hoeven te houden met de complexiteit van de politiek. Hen buitenspel zetten door niet hen te laten bepalen wie hun voorzitter moet worden, maar een groep leden die maar moeilijk kan inschatten wat er nu werkelijk nodig is om chocola te maken van die fractie, zet de fractie buitenspel. Politiek is geen doorgeefluik.
Ik heb echt wel mijn voorkeuren over de kandidaten, maar ik vind deze verkiezingen apenkool. Ik heb dan ook niet gestemd. Ik feliciteer de winnaar (m/v) van harte, en blijf mijn steun aan hem of haar toezeggen, als loyaal partijlid en betrokken PvdA-er.
