In Katowice en omgeving zijn ongeveer 250 Joodse begraafplaatsen (waarvan er een stuk of 3 actief zijn, althans de afgelopen jaren gebruikt werden), en een onbekend aantal massagraven. Waar die zich precies bevinden is moeilijk achter te komen. Er zijn doorgaans geen overlevenden van de slachtpartijen, en de huidige bewoners weten niet, willen niet weten of zeggen niet te weten waar de massagraven zich bevinden. Erachter komen is hard werk: uitzoeken waar ongeveer zich iets heeft afgespeeld, het vertrouwen winnen van de bewoners en dan op basis van de vaak summiere informatie met radarapparatuur zoeken.
Begraafplaatsen die “gewoon” in verval zijn, vormen niet het grootste probleem. Overwoekering, het omvallen van stenen door stormen. De natuur is barmhartig en streng tegelijk. Problematischer is het als de begraafplaatsen bewust vernietigd worden. Ik was zelf eens bij een aardappelveldje waarvan de eigenaar bij hoog en laag beweerde dat de Joden hem het veld gegeven hadden om zijn aardappels te verbouwen, en de grafstenen keurig opgestapeld aan de zijkant stonden.
De synagoge van Katowice is in 1939 door de nazi’s verbrand en er staat een obscuur monumentje. Als je goed kijkt naar de Joodse begraafplaats van de stad, zie je dat het vroeger prachtig moet zijn geweest. Nu is het in verval, maar er nog beter aan toe dan de meeste begraafplaatsen in de regio. Geen mooie stad, dat Katowice. Fascinerend: opkomst en ondergang, opbouw en verval, en Duitsland en Polen komen hier heel dicht bij elkaar. Mooi om een dag rust te hebben, maar op de parkeerplaats roept mijn trouwe BMWme of ik weer buiten kom spelen.
